İletişim, öğrenebileceğiniz bir beceridir; bisiklete binmek ya da yazmak gibi.
Üzerinde çalışmaya istekliysen, hayatının her kısmının kalitesini hızla artırabilirsin.
– Brian Tracy
Aile işletmelerinin gelişim yolculuklarına dönük çalışmalarımı uzun süredir sürdürüyorum. Bu çalışmalarda özellikle iletişim konusunda yaşanan sorunlar sadece aile bağlarını zedelemekle kalmayıp aile işletmelerinin ömrünü kısaltan bir unsur olarak öne çıktığını görüyorum. İşin içinde hem profesyonel ilişkilerin hem de aile bağlarının olduğu dinamik yapılar olduğu için de diğer işletmelerde yaşanan iletişim sorunlarından farklılık gösteriyor.
Çalıştığım aile işletmelerinde ebeveyn çocuk ilişkileri, eşler arası, kardeşler arası ilişkilerin yanında tabii ki aile üyeleri ve çalışanlar arasında da birlik, beraberlik, aynı vizyona yapılan yolculukta sancılara sebep olduğunu deneyimliyorum.
Aile işletmelerinde iletişim sıkıntılarının başlıca kaynakları olarak baktığımızda duygusal bağların işe yansıdığını, geçmişten gelen kırgınlıkların, kaygıların, veya ön yargıların iş ortamına taşınmasının önemli bir sebep olarak öne çıktığı görülüyor.
Aile işletmelerinde, aile üyeleri arasında net bir yetki dağılımı ve rol tanımlaması yapılmadığında, kimin hangi kararları alacağı, kimlerin hangi konularda söz sahibi olduğu netleştirilmezse, çatışmalar yaşanabiliyor.
İşletme tarafında yönetim ekibi olarak rolleri netleşse bile şirket yönetim oyun kuralları belirlenmediğinde, yani bilgilerin nasıl, ne sıklıkla paylaşılacağı, karar alma süreçlerinin nasıl ele alınacağı gibi kurallar tarif edilmediğinde veya ihmal edildiğinde profesyonel bir iş ortamının oluşturulamaması gibi durumlar güven kaybına ve gene iletişimin zayıflamasına neden olabiliyor. Bazen de iş konuları görüşmelerine aile içi sohbetlerle karıştığında, konular gerektiği gibi ele alınamıyor.
Çalışma hayatında farklı kişilik yapıları nedeniyle doğru ifadelerle desteklenmeyen, ‘senin iyiliğin için söylüyorum’ ifadelerine sığınarak yapılan eleştiriler ve tabi bu eleştirilerin kişisel algılanması da yaygın bir sorun. Yapıcı geri bildirim almak ve vermek yerine, eleştirilerin savunmacı tepkilere yol açması iletişimin tıkanmasına neden olabiliyor.
Farklı jenerasyonlar, bu jenerasyonların farklı yetiştirilme dinamiklerine maruz kalmaları da bakış açıları ve beklentiler arasında uyumsuzluk yaratabilir. Genç nesiller inovasyon ve değişim isterken, önceki nesiller geleneksel yöntemleri sürdürmek isteyebilir. Bu durum, sağlıklı iletişim kurulmasını zorlaştırıyor.
İletişim sorunlarının açtığı yaralar bazen onarılmaz hale gelebiliyor. Bu sonuçları yaşamamak adına yapılması gereken, çalışmalarımızda önerdiğimiz, deneyimlediğimiz yaklaşımları sizlerle de paylaşmak istiyorum.
Aile İşletmelerinde İletişim Sorunları ve Çözüm Önerileri
Aile işletmeleri, güçlü bağlarla birbirine bağlı bireyler tarafından yönetildiği için avantajlıdır. Ancak bu yakın ilişkiler, zaman zaman iletişim sorunlarını da beraberinde getirebilir.
Peki, en yaygın iletişim problemleri nelerdir ve bu sorunlarla nasıl başa çıkabiliriz?
İşte aile şirketlerinde karşılaşılan temel iletişim sorunları ve bunlara yönelik çözüm önerileri:
1. Açık İletişim Eksikliği
Sorun:
Aile bireyleri, duygularını ve düşüncelerini yeterince açık ifade edemez. Dedikodular, yanlış anlamalar ve gizli gündemler çatışmalara yol açabilir.
Çözüm:
Düzenli aile toplantıları yaparak her bireyin görüşlerini ifade etmesine olanak tanıyın.
Açık, şeffaf ve doğrudan iletişim kültürünü teşvik edin.
Yazılı kurallar ve politikalar oluşturun.
2. İş ve Aile Rolleri Arasındaki Belirsizlik
Sorun:
“Baba” ve “patron”, “kardeş” ve “iş ortağı” gibi rollerin iç içe geçmesi, iş ortamında anlaşmazlıklara neden olabilir.
Çözüm:
İş ve aile rollerini net bir şekilde belirleyin.
Profesyonel ilişkileri kişisel bağlardan ayırmaya özen gösterin.
Herkesin görev ve sorumluluklarını açıkça tanımlayan bir organizasyon şeması oluşturun.
3. Kuşak Farklılıklarından Kaynaklanan Anlaşmazlıklar
Sorun:
Genç nesil yenilikçi yaklaşımlar sunarken, önceki nesil daha geleneksel yöntemleri tercih edebilir. Bu farklılıklar, iletişimde kopukluklara yol açabilir.
Çözüm:
Farklı kuşaklar arasında ortak noktalar bularak iş birliği kültürü oluşturun.
Teknoloji ve yenilik konularında nesiller arası eğitimler düzenleyin.
Karar alma süreçlerinde tüm nesillerin görüşlerine yer verin.
4. Karar Alma Süreçlerinde Şeffaflık Eksikliği
Sorun:
Aile büyükleri veya belirli bireyler kararları tek başına alıp diğer üyeleri bilgilendirmezse güvensizlik oluşabilir.
Çözüm:
Karar alma süreçlerini şeffaf hale getirin.
Ortak yönetim ilkesi benimseyerek tüm aile üyelerini sürece dahil edin.
Stratejik kararlar için danışma kurulları oluşturun.
5. Duygusal Çatışmaların İş Ortamına Yansıması
Sorun:
Geçmişten gelen aile içi anlaşmazlıklar, iş ilişkilerine zarar verebilir.
Çözüm:
Duygusal konuların iş süreçlerine yansımasını önlemek için profesyonel destek alın.
İş yerinde açık ve objektif bir iletişim ortamı oluşturun.
Aile içindeki sorunları işten bağımsız ele alın.
6. Beklentilerin Açıkça Konuşulmaması
Sorun:
Kariyer planları, maaş düzenlemeleri ve terfiler konusunda belirsizlikler, aile bireyleri arasında gerilim yaratabilir.
Çözüm:
Performans kriterlerini belirleyerek adil bir değerlendirme sistemi oluşturun.
Kariyer planlaması ve terfiler hakkında şeffaf olun.
Maaş politikalarını açık bir şekilde belirleyin.
7. Aile Dışı Çalışanlarla İletişim Zorlukları
Sorun:
Aile üyeleri karar alma süreçlerinde baskın olduğunda, aile dışı çalışanlar kendilerini dışlanmış hissedebilir.
Çözüm:
Aile üyeleri ve profesyonel çalışanlar arasındaki dengeyi koruyun.
Aile bağı yerine liyakati esas alan bir yönetim anlayışı benimseyin.
Aile dışı çalışanların fikirlerine ve katkılarına daha fazla yer verin.
8. Kriz Anlarında İletişim Sorunları
Sorun:
Finansal krizler, liderlik değişimleri veya miras meseleleri, sağlıklı iletişimi daha da zorlaştırabilir.
Çözüm:
Kriz yönetimi konusunda önceden stratejiler belirleyin.
Tüm aile bireylerinin katıldığı kriz toplantıları düzenleyin.
Sorunlara suçlayıcı yaklaşmak yerine çözüm odaklı bir bakış açısı benimseyin.
İletişim mi, Çatışma mı? : Aile İşletmelerinde Diyalog Kültürü linkedin canlı yayınını izleyin:
linkedin.com/events/7296134750841282561
Sonuç ve Öneriler
Aile işletmelerinde iletişim sorunlarını minimize etmek için, açık ve şeffaf bir iletişim kültürü geliştirilmelidir. Düzenli toplantılar yapılmalı, herkesin fikirlerini ifade edebileceği bir ortam yaratılmalı ve profesyonel yönetim anlayışı benimsenmelidir. Ayrıca, bir aile anayasası veya işleyiş kuralları belirlenerek, sorumluluklar netleştirilmeli ve kuşaklar arası geçiş süreci planlanmalıdır.
Etkili bir iletişim, yalnızca işletmenin başarısını artırmakla kalmaz, aynı zamanda aile bireyleri arasındaki ilişkileri de güçlendirir.
Bu nedenle aile işletmelerinde sağlıklı iletişim, stratejik bir öncelik olarak ele alınmalıdır.
Özge Toraman
ActionCOACH Türkiye Kurucu Ortağı
