Türkiye ekonomisinin omurgasını oluşturan aile şirketlerinde, kuşaklar arası geçiş ve sürdürülebilirlik her zaman masadaki en sıcak konudur. Bir noktada, danışmanlar veya aile meclisi üyeleri o sihirli çözümü önerir: “Bir aile anayasası yazmalıyız!”
Kağıt üzerinde harika bir fikir gibi görünür. Kurallar belirlenir, imzalar atılır ve herkesin bu kurallara uyması beklenir. Ancak istatistikler acı bir gerçeği gösteriyor: Türkiye’de yazılan aile anayasalarının büyük bir kısmı, kilitli çekmecelerde tozlanan şık dosyalar olmaktan öteye gidemiyor.
Peki neden? Çünkü aile anayasası yazılı bir belgedir, sihirli bir değnek değil. Eğer şirketinizin kültürü, iletişim dili ve yönetim sistemi bu anayasaya hazır değilse, en mükemmel maddeler bile sizi kurtaramaz.
Bugün ActionCOACH Türkiye olarak, sizi sadece bir belge hazırlamaya değil, o belgeyi yaşatacak bir sistemi kurmaya davet ediyoruz.
Aile Anayasası Nedir ve Neden Yanlış Anlaşılıyor?
Temel tanımıyla başlayalım: Aile anayasası nedir? Aile anayasası; aile üyelerinin şirketle, birbirleriyle ve hissedarlıkla olan ilişkilerini düzenleyen, ailenin vizyonunu ve değerlerini kayıt altına alan yazılı bir mutabakat metnidir.
Ancak çoğu işletme sahibi bunu hukuki bir sözleşme veya bir “yasaklar listesi” olarak görür. Oysa aile anayasası, ailenin sosyal mukavelesidir. Eğer aile üyeleri Pazar kahvaltısında birbirinin yüzüne bakamıyorsa, Pazartesi sabahı anayasa maddelerine uymalarını beklemek hayalcilik olur.
Anayasa, sorunları çözen mekanizma değildir; çözülmüş sorunların ve uzlaşılmış konuların kayda geçirilmiş halidir. Sorunları çözen şey, anayasanın kendisi değil, o anayasayı hazırlarken yürütülen iletişim sürecidir.
“Önce Yazalım, Sonra Uygularız” Hatası
Birçok aile şirketi, aile anayasası nasıl hazırlanır sorusuna teknik bir cevap arar. İnternetten şablonlar indirir, avukatlardan taslaklar ister ve boşlukları doldururlar.
- “Damatlar şirkete giremez.”
- “Herkes üniversite mezunu olmalı.”
- “Emeklilik yaşı 65’tir.”
Bu maddeleri yazmak kolaydır. Zor olan, kurucunun 65 yaşına geldiğinde koltuğu bırakmaya zihnen hazır olup olmadığıdır. Veya ailenin, liyakati olmayan bir kuzeni işten çıkarma cesaretini gösterip gösteremeyeceğidir.
Sisteminiz ve zihniyetiniz hazır olmadan yazılan bir anayasa, şirketteki “güven” ortamını zedeler. Uygulanmayan her madde, yönetime olan inancı azaltır. ActionCOACH olarak tecrübemiz şunu gösteriyor: Kültür, stratejiyi kahvaltı niyetine yer. Eğer kurum kültürünüz kurumsallığa değil, feodaliteye dayanıyorsa, anayasa sadece bir kağıt parçasıdır.
Hazır Olup Olmadığınızı Nasıl Anlarsınız? (Sistem Kontrolü)
Gerçek bir aile anayasası sürecine girmeden önce, işletmenizin ve ailenizin şu 3 temel aşamadan geçmiş olması gerekir:
1. Duygusal Olgunluk ve Açık İletişim
Aile içinde “konuşulamaz” konular var mı? Halının altına süpürülen sorunlar, anayasa masasında birer mayına dönüşür. Anayasadan önce, ailenin sağlıklı iletişim kurabildiği, eleştirinin kişisel algılanmadığı bir ortam yaratılmalıdır.
2. İş ve Aile Rollerinizin Ayrışması
Şirketteki şapkanız ile evdeki şapkanız karışıyor mu? Aile anayasası maddeleri genellikle hissedarlık, yönetim kurulu üyeliği ve profesyonel çalışan statülerini ayırır. Ancak siz zihninizde “Patron Baba” ile “Hissedar Baba”yı ayıramıyorsanız, maddeler işlevsiz kalır.
3. Ortak Vizyon ve Değerler
Şirketi satıp parasını mı yemek istiyorsunuz, yoksa torunlarınıza mı bırakmak istiyorsunuz? Eğer ortaklar (kardeşler/kuzenler) geleceğe dair aynı hayali kurmuyorsa, anayasa onları bir arada tutamaz. Önce “Neden?” sorusunda uzlaşmalısınız.
Aile Anayasası Maddeleri Neleri İçermelidir?
Sisteminiz hazır, iletişim kanallarınız açık ve vizyonunuz ortaksa; artık o belgeyi yazmaya başlayabilirsiniz. Sağlam bir altyapı üzerine kurulan aile anayasası maddeleri genellikle şunları kapsar:
- Giriş ve Değerler: Ailenin tarihçesi ve etik kodları.
- İstihdam Politikası: Aile üyelerinin işe alım, terfi ve ücretlendirme kriterleri (Liyakat esaslı olmalı).
- Hissedarlık Devri: Hisselerin kimlere, nasıl devredileceği.
- Yönetim ve Organizasyon: Yönetim Kurulunun yapısı ve yetkileri.
- Gelir Dağıtımı: Kar payı (temettü) politikası.
- Çatışma Çözümü: Anlaşmazlık durumunda devreye girecek mekanizmalar.
Bu maddelerin her biri, ailenin o konudaki “niyetini” ve “disiplinini” yansıtır.
Sonuç: Önce Koçluk, Sonra Anayasa
Aile anayasası bir varış noktası değil, bir yolculuktur. Bu yolculukta başarılı olanlar, belgeyi yazmaya odaklananlar değil; aileyi kurumsal bir yapıya dönüştürmeye odaklananlardır.
ActionCOACH olarak biz, size sadece balık vermiyoruz (şablon bir anayasa), balık tutmayı öğretiyoruz (sürdürülebilir bir yönetim sistemi). İşletmenizi, sahibine bağımlı olmadan çalışabilen ticari, karlı bir işletme haline getirmeden; sadece kurallar koyarak kaosu yönetemezsiniz.
Önce sistemi kurun, liderleri yetiştirin, iletişimi şeffaflaştırın. O zaman anayasa, başarınızın tacı olacaktır.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Aile anayasası hazırlamak ne kadar sürer?
Bu, ailenin büyüklüğüne ve uzlaşma kültürüne göre değişir. Ancak sağlıklı bir süreç, sadece metnin yazılması değil, ailenin bu kuralları içselleştirmesi anlamına geldiği için ortalama 3 ay ile 9 ay arasında sürebilir. Bu bir sprint değil, maratondur.
2. Küçük bir aile şirketiyiz, yine de anayasaya ihtiyacımız var mı?
Kesinlikle. Hatta işler karmaşıklaşmadan, henüz aile küçükken kuralları koymak çok daha kolaydır. “Henüz erken” dediğiniz zamanlar, aslında aile anayasası nasıl hazırlanır sorusunu sormak için en doğru zamanlardır. Kriz anında kural konulmaz, kural barış zamanında konur ve savaş zamanında uygulanır.
3. Aile anayasası tüm aile içi çatışmaları ve sorunları kesin olarak çözer mi?
Hayır, anayasa bir “sihirli değnek” değildir. Anayasa, belirsizlikten kaynaklanabilecek sorunları önceden kurallara bağlayarak önleyici bir görev üstlenir. Ancak aile içinde halihazırda derin iletişim kopuklukları veya güven sorunu varsa, sadece bir belge imzalamak bunları düzeltmez. Sorunları çözen şey kağıt değil, o kağıdın arkasındaki ortak irade ve iletişim kültürüdür
İşletmenizde aile üyeleri arasındaki uyumu artırmak ve profesyonelleşmeyi sağlamak kullanabileceğiniz stratejileri keşfetmek için Aile İşletmeleri özel webinarımıza ücretsiz yerinizi ayırtın.
